vasael.ir

به گزارش خبرنگار وسائل، امام خامنه ای ایده الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت را یک مساله حیاتی می داند، چراکه الگوهای غربی و دیگر الگوهای عملیاتی شده در مورد دولت ها، الگویی ناموفق بوده است.

در نظام اسلامی، مدل توسعه غربی نه تنها به نتایج مثبتی منجر نخواهد شد، بلکه خسارات جبران ناپذیری برای آن جامعه به بار می آورد، زیرا مبانی نظری و ماهیت فکری جوامع لیبرال دموکراسی یا سوسیال دموکراسی و مارکسیسم، اومانیستی بوده و به همین علت آثار و پیامدهای نامطلوبی را در آن جوامع درپی داشته است.

در الگوی غربی، ارزش های انسانی، ابزاری برای پیشرفت مادی و قربانی مادیات شده اند. محصول تجربه غرب در نظام های اجتماعی، فاشیسم، کمونیسم، لیبرالیسم یا لیبرال دموکراسی است. بنابراین، برای پیشرفت انسانیت و برخورداری انسان ها از روابط صحیح انسانی و اجتماعی و رسیدن به اوج تکامل، عدالت و امنیت، نیاز به شکل دهی نظام و حکومتی است که بتواند این اهداف را محقق کند.

دولت در جامعه اسلامی، همانند دیگر جوامع بشری، نه تنها بیانگر وجود مجموعه ای از نهادها است، بلکه حاکی از وجود نگرش ها و شیوه های خاصی از اعمال و رفتار بوده که مدنیت اسلامی خوانده شده و در واقع جزئی از تمدن اسلامی محسوب می شوند.

این مهم با انقلاب اسلامی در ایران آغاز شده و با تشکیل نظام اسلامی، هندسه عمومی جامعه اسلامی شد، ولی در ادامه این فرآیند، برای ایجاد دولت اسلامی بایستی کارگزاران حکومتی، منش و روش اسلامی داشته باشند تا شرایط برای ایجاد کشور اسلامی مهیا شده و در نهایت زیرساخت هایی برای ایجاد تمدن اسلامی فراهم آید.

در ادبیات سیاسی و اجتماعی برخواسته از تفکر بومی و اسلامی، دولت واجد معانی عمیق و گسترده است. برای مثال می توان به اندیشه های امام خمینی، آیت الله نائینی و امام خامنه ای استناد کرد. در این نوشتار منظومه فکری امام خامنه ای مبنای رجوع است که یکی از منابع اصلی و بالادستی برای شناخت مسیر انقلاب اسلامی به شمار می آید.

ایشان در آغاز دهه هفتاد موضوع تشکیل دولت اسلامی را مطرح و در تاریخ 12/9/1379 با طرح مقوله «دولت اسلامی» چیستی، چرایی و چینش مراحل پنج گانه آن شامل «انقلاب اسلامی، نظام اسلامی، دولت اسلامی، کشور اسلامی و تمدن اسلامی» و چگونگی فرآیند تحقق آن در بستر و خاستگاه نهضت اسلامی را به عنوان مطالبه جدی اهداف انقلاب اسلامی تبیین کرد و پس از آن در دهه هشتاد و نود طی چندین مرحله و در سال های 1381، 1389، 1384 و 1390 حرکت به سمت تحقق دولت اسلامی را امری واجب قرار دادند.

سؤال اصلی پژوهش

مبانی دولت اسلامی در الگوی اسلامی - ایرانی پیشرفت از دیدگاه امام خامنه ای چیست؟

فرضیه پژوهش

مبانی دولت اسلامی در الگوی اسلامی - ایرانی پیشرفت از دیدگاه امام خامنه ای یا از نوع مبانی تصوری یا از نوع مبانی تصدیقی است. مبانی تصوری، ناظر به چیستی و ماهیت حکومت و مبانی تصدیقی، معطوف به هستی، چرایی و چگونگی آن می باشد.

چکیده

هدف پژوهش حاضر تبیین مبانی دولت اسلامی در الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت از دیدگاه امام خامنه‌‌ای بود. بر این اساس، در تجزیه و تحلیل موضوع از روش‌‌شناسی عقلی به نحو توصیفی- تحلیلی بهره برده و با روش اسنادی داده‌های مورد نظر را از بیانات امام خامنه‌‌ای استخراج شد. نتایج تحقیق حاکی از آن است که مبانی دولت اسلامی از دیدگاه امام خامنه‌‌ای به طور کلی به دو دسته تصوری و تصدیقی قابل تقسیم است.

در این میان، مبانی تصوری ناظر به تعریف لغوی و اصطلاحی مبانی، الگو، اسلامی، ایرانی، پیشرفت و تلقی از ماهیت دولت اسلامی است. بر اساس این تلقی، حکومت ابزار است نه هدف، امانت است نه تملیک، تدبیر است نه تزویر، برای خدمت است نه برای کسب قدرت و پرستیژ، هم حق است هم تکلیف و بالاخره ولایت است نه سلطنت. مبانی تصدیقی دولت اسلامی به دو دسته مبانی دور و نزدیک تقسیم می‌‌شود.

مبانی دور عبارتند از: مبانی هستی‌‌شناختی، معرفت‌‌شناختی، انسان‌‌شناختی و روش‌‌شناختی و بایدهای مبانی نزدیک دولت اسلامی به سلامت اعتقادی و اخلاقی، عدالت، حکمت، قانونگرایی، نفی نظام سلطه، درونزا و برون‌گرا بودن اشاره دارد.

نتیجه گیری

با توجه به مباحث فوق، نتایج تحقیق را می توان در قالب نکات زیر خلاصه کرد:

1. مبانی دولت اسلامی به طور کلی مشتمل بر مبانی تصوری و تصدیقی است. منظور از مبانی تصوری، تعریف و تلقی از دولت اسلامی به گونه ای است که تصور آن باعث تصدیق آن گردد. در این زمینه، ضمن تعریف لغوی و اصطلاحی دولت اسلامی، تلقی و تصور از دولت اسلامی در الگوی اسلامی ـ ایرانی باید منطبق بر تلقی و تصورات امام خامنه ای باشد، که بر اساس آن: دولت اسلامی، امانتی الهی، وظیفه ای علمی، ابزاری برای اقامه حق، ناشی از قانون الهی، غیر استبدادی، ناظر به مصالح مادی و معنوی مسلمانان و متکی به هدایت الهی و اراده مردمی است.

2. منظور از مبانی تصدیقی دولت اسلامی، در واقع مبانی استدلالی آن می باشد که مشتمل بر دو قسم است: مبانی دور و مبانی نزدیک. مبانی دور امری فلسفی و گسترده در عرصه مباحث هستی شناختی، انسان شناختی، معرفت شناختی و مانند آن است.

در حوزه مبانی انسان شناختی امام خامنه ای به همه جنبه های انسان توجه می کند و خدامحوری و حیات طیبه را مطرح می کند. در حوزه معرفت شناختی علاوه بر عقل، منابع وحیانى، شرع و تجربه هاى انسانى اهمیت دارد.

از نظر هستی شناختی دولت اسلامی، علل صوری آن، سیاست و علل مادی آن را مبتنی بر فرهنگ می داند و در حوزه علل فاعلی و غایی در الگوی اسلامی ـ ایرانی، توسعه اقتصادی در جهت توسعه فرهنگی و توأمان جهت تعالی معنوی و اخلاقی است.

از بعد روش شناختی دولت اسلامی از هر روشی استفاده نمی کند و بر «ارزش محور»  بودن روش ها تاکید دارد. مبانی نزدیک دولت اسلامی دارای شاخصه هایی است که مهمترین آنها در قالب بایدهای دولت اسلامی عبارتند از: سلامت اعتقادی و اخلاقی، خدمت به خلق، عدالت، سلامت اقتصادی. مبارزه با فساد، قانون گرایی، مواجهه با نظام سلطه، حکمت، درون زا و برون گرا است.

مقاله حاضر به قلم یونس خداپرست؛ دکترای علوم سیاسی و با نظرات علمی سیدمحمد موسوی خو؛ استادیار دانشگاه یاسوج به رشته تحریر درآمده است و در مجله علمی پژوهشی سیاست متعالیه شماره 27 زمستان 98 به چاپ رسیده است.

برای مشاهده اصل مقاله می توانید از اینجا دانلود کنید./204/229/ح